Jak działa stres?

Czy wiesz, jaką rolę odgrywa stres w naszym życiu i jakie reakcje zachodzą w organizmie narażonym na długotrwały stres?
Statystyki dotyczące chorób powodowanych przez stres są alarmujące. Objawy stresu są łatwe do rozpoznania - wysokie ciśnienie krwi, bezsenność, depresje. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że stres może odgrywać większą rolę w ich problemach zdrowotnych!

Niektóre skutki trwałego narażenia na stres mogą przyczyniać się do wielu objawów, które zwykle nie są kojarzone ze stresem. Stwierdzono, że stres powoduje zaburzenia, które są bezpośrednio powiązane z takimi chorobami jak nowotwory, cukrzyca, obniżenie odporności, choroby układu krążenia, układu pokarmowego, marskość wątroby, bezsenność, stany lękowe, depresja, nadużywanie alkoholu.

Co tak naprawdę dla organizmu oznacza stres?
Stres powszechnie jest uważany za zjawisko szkodliwe. Stres może być fizyczny, psychiczny lub emocjonalny oraz krótkoterminowy lub ciągły. W rzeczywistości działanie niepożądane przynosi jedynie stres zbyt silny (przekraczający indywidualne możliwości adaptacyjne) lub zbyt długotrwały. Stres umiarkowany zwiększa możliwości radzenia sobie z wymaganiami adaptacyjnymi otoczenia, dzięki czemu umożliwia rozwój psychiczny. Wielu badaczy stresu określa go jako podstawowy czynnik rozwoju.
Co się dzieje, gdy jesteśmy zestresowani?
Naturalną reakcją naszych przodków na bezpośrednie zagrożenie była walka lub ucieczka. Jakie zasoby fizyczne są potrzebne, żeby człowiek mógł walczyć lub uciekać przed ścigającym go drapieżnikiem? Jak do tej reakcji przygotowuje się organizm?

zwiększa się częstotliwość akcji serca i ciśnienia krwi
zwiększa się częstotliwość oddychania
źrenice poszerzają się
zwiększa się stężenie cukru we krwi – przygotowanie energii do natychmiastowej reakcji
energia jest przekazywana do mięśni, płuc i serca

Wszystkimi powyższymi procesami zarządzają hormony wydzielane przez gruczoły nadnercza.
Ta odpowiedź na stres służyła nam dobrze przez tysiące lat, kiedy stres był bardziej fizyczny i natychmiastowy. Ale przez ostatnie lata stres stał się bardziej długotrwały i przewlekły, co powoduje niesamowite obciążenie systemów w organizmie - szczególnie nadnerczy - i może zaburzać sen, grozi rozchwianiem stabilności emocjonalnej i ostatecznie doprowadza do tego, co jest powszechnie nazywane "wyczerpaniem organizmu".

Czym grozi przeciążenie i wyczerpanie nadnerczy?
Obciążenie fizyczne i emocjonalne zużywa rezerwy organizmu i obniża zdolność do przystosowania się i radzenia sobie. Z tego powodu powstaje dysfunkcja w regulacji i odpowiedzi nadnerczy. Gdy ciało jest pod wpływem przewlekłego stresu, zazwyczaj przechodzi przez trzy fazy charakteryzujące się trzema etapami objawów.

Etap 1:

Faza alarmowa.
Odpowiedź emocjonalna - reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu braku doświadczenia i konfrontacji z nową sytuacją. Czujemy strach, brak kontroli, niepokój i napięcie.
Odpowiedź metaboliczna - wyprodukowanie przez korę nadnerczy większej ilości hormonów np. adrenaliny. Hormony te przygotowują organizm poprzez zwiększenie ciśnienia krwi i przyspieszenie bicia serca oraz przygotowanie większej ilości energii poprzez substancje chemiczne. Energia ta powinna być przekazywana do mięśni, płuc i serca. Jednak teraz nie uciekamy i nie walczymy; siedzimy w naszych samochodach lub za biurkami, a w tym czasie wszystkie substancje chemiczne są kierowane do narządów układu pokarmowego, krążenia lub układu nerwowego. W tych właśnie miejscach kumulują się fizyczne odpowiedzi na stres powodując objawy, takie jak wrzody nadciśnienie, lęk, bezsenność, ból pleców i zmęczenie.

Etap 2:

Faza przystosowania (odporności).
Jeśli stres utrzymuje się, następuje faza przystosowania. Organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresem. Ta faza jest długotrwałą hormonalną reakcją, która stymuluje produkcję innych hormonów nadnerczy (kortyzolu i DHEA), umożliwia organizmowi kontynuowanie walki z negatywnymi czynnikami przez długi czas po fazie alarmu. Jeśli organizm poradzi sobie z trudną sytuacją wszystko wraca do normy.
Dwa powyższe etapy stresu są pożyteczne dla organizmu.
Jeśli rezerwy organizmu zostaną wyczerpane, następuje faza trzecia, która może prowadzić do wielu zaburzeń psychicznych i psychosomatycznych.

Etap 3:

Faza wyczerpania.
Stałe pobudzenie całego organizmu nie może trwać w nieskończoność. Następuje ograniczona zdolność do radzenia sobie w sytuacjach stresowych i nadmierne zmęczenie. Obniża się poziom kortyzolu i DHEA, a nadnercza nie posiadają składników odżywczych do kontynuowania produkcji większej ilości hormonów, aby organizm mógł prawidłowo odpowiedzieć na stres. Niektóre z objawów wyczerpania nadnerczy to nadmierne zmęczenie, depresja, nerwowość, słaba pamięć, drażliwość, zmniejszenie odporności. To z kolei prowadzi do zaburzenia pracy innych układów organizmu: pokarmowego, krążenia, rozrodczego.

Co zatem można zrobić?
Najczęściej słyszymy "unikaj stresu" lub "zażywaj środki wyciszające". Niestety, jak już wiemy, stres nie tylko jest częścią naszego życia, ale prawidłowa reakcja na stres jest podstawowym czynnikiem rozwoju człowieka. Dlatego nie możemy unikać stresu, ale możemy wpływać na nasze reakcje - zarówno emocjonalne jak i fizyczne.
Istnieje kilka metod efektywnego radzenia sobie ze stresem:

Zrównoważona dieta i odpowiedni odpoczynek, aby wzbogacić organizm w niezbędne składniki do produkcji wystarczającej ilości hormonów i energii.
Ruch, ćwiczenia fizyczne, medytacja i inne podobne metody są popularnymi narzędziami do zarządzania stresem, które mogą pomóc w prawidłowych reakcjach emocjonalnych.
Zapewnienie właściwych substancji w odpowiedniej ilości, dobranych indywidualnie do potrzeb danego organizmu, które pomogą przede wszystkim nadnerczom w prawidłowej odpowiedzi na różne stresujące wydarzenia.

Natalia Łukaszowa